از نخستین باری که پول الکترونیک در سطح دنیا مورداستفاده قرار گرفت 101 سال می‌گذرد. روزی که فدرال رزرو آمریکا با استفاده از تلگراف اقدام به انتقال وجه کرد؛ اما حالا پس از 101 سال با پیشرفت تکنولوژی پول الکترونیک به یک بخش جدانشدنی از زندگی شهروندان شده و بانک‌های سراسر دنیا برای عقب نیفتادن از این روند پرسرعت بخش بانکداری الکترونیک را به ساختار سازمانی خود اضافه کردند و به‌عنوان یک بخش پراهمیت روی آن سرمایه‌گذاری فراوانی نیز انجام دادند.
در ایران نیز همانند سایر نقاط دنیا بهره‌گیری از پول الکترونیک و ابزارهای الکترونیکی به‌شدت مورد استقبال عموم قرارگرفته و رقابتی تنگاتنگ در بین بانک‌ها برای جذب مشتریان در این خصوص شکل‌گرفته است. بانک سامان نیز به‌عنوان یک بانک پیشرو در حوزه بانکداری الکترونیک همواره دریکی از جایگاه‌های نخست این رقابت تنگاتنگ قرار دارد. همین موفقیت‌های بانک سامان باعث شد تا گفتگویی تفصیلی با عباس میرزا نیری مدیر بانکداری الکترونیک بانک سامان انجام دهیم تا در خصوص آخرین اقدامات و محصولات بانک سامان در حوزه بانکداری الکترونیک اطلاعات تازه‌ای کسب کنیم.
ـ جناب آقای نیری در ابتدا اگر ممکن است گزارشی از عملکرد مدیریت بانکداری الکترونیک، بانک سامان برای ما ارائه کنید.
پیش از آنکه بخواهم وارد بحث عملکرد بانکداری الکترونیک شوم، لازم می‌دانم توضیحی در خصوص بانک سامان که یکی از بانک‌های خاص در حوزه بانکداری الکترونیک است، ارائه دهم. بانکداری الکترونیک در بانک سامان، رویکرد همه واحدها است و از ابتدای تأسیس بانک تاکنون، رویکرد و تصمیمات مدیران ارشد حرکت به سمت بانکداری الکترونیک بوده است؛ بنابراین من نمی‌توانم ادعا کنم که بانکداری الکترونیک ناشی از عملکرد تیم کاری است که اکنون با من در این حوزه کار می‌کنند بلکه تمامی واحدهای بانک به‌صورت عمومی و بعضی از واحدها به‌صورت مشخص و اختصاصی در این عملکرد نقش داشته و دارند. از واحدهایی که به‌صورت مستقیم در پیشرفت بانکداری الکترونیک در بانک سامان نقش مؤثری را ایفا می‌کنند، فناوری اطلاعات است که درواقع زیرساخت‌ها و ابزارهای بانکداری الکترونیک را تأمین و تسهیل می‌کند. همچنین واحدهای بهبود کیفیت (سازمان روش‌ها) در حوزه فرآیندی و بانکداری خرد و روابط عمومی هم در ترویج فرهنگ استفاده از بانکداری الکترونیک نقش مؤثر و پررنگی را داشته و خواهد داشت.
اما در خصوص بانکداری الکترونیک در بانک سامان لازم به توضیح است که ازآنجایی‌که تعداد شُعب ما نسبت به سایر بانک‌ها تعداد کمی است و رویکرد مدیریت ارشد بانک نیز افزایش نقاط تماس مشتریان از طریق شُعب نبوده و نیست، مدیریت ارشد بانک همواره رویکرد تمرکز بر سرویس‌دهی به مشتریان از طریق ابزارها و کانال‌های الکترونیک را داشته است. به همین دلیل است که بانک سامان در مواردی نقش رهبر در ارائه خدمت الکترونیکی را بر عهده داشته است. به‌طور مثال در مواردی مانند IPG یا همان درگاه پرداخت اینترنتی و اینترنت بانک، اولین بانک کشور در ارائه این خدمات بوده‌ایم و سایر بانک‌ها پس از بانک سامان به این مقوله‌ها پرداخته‌اند. در بخش ابزار نیز می‌توانم به خودپرداز اشاره‌کنم که امروز ازنظر نسبت تعداد خودپرداز به تعداد شعب در رتبه‌های نخست کشور هستیم و در اواخر سال 97 موفق شدیم، هزار و پانصدمین خودپرداز بانک سامان را عملیاتی کنیم.
اقدام دیگری که در سال 97 انجام شد، در راستای پروژه سامان 1400 موفق شدیم، 75 دستگاه خودگردان در شعب راه‌اندازی کنیم؛ که این ابزار بخش قابل‌توجهی از عملیات واریز وجه درون شعبه و باجه‌ها را مکانیزه نموده است. البته به دلیل فرهنگ نادرست نگهداری از اسکناس و چک‌پول و کیفیت پایین آنان مشکلات بسیاری نیز داشته و داریم اما موفقیت قابل‌توجهی در این زمینه کسب شد و در سال جاری نیز مقرر است 40 دستگاه خودگردان دیگر را عملیاتی کنیم.
در سال 97 اقدام مؤثر دیگری که انجام شد توسعه و ارائه موبایل بانک جدید بانک سامان به نام موبایلت بود؛ که خوشبختانه علیرغم عدم اطلاع‌رسانی برنامه‌ریزی‌شده، مورد استقبال مشتریان واقع شد و بازخوردهایی که در این خصوص از مشتریان گرفته‌شده همواره مثبت بوده است. در سال جاری علاوه بر بهبود و توسعه موبایلت برنامه جدی در راستای ترویج و جایگزینی آن با نسخه قبلی موبایل بانکمان داریم که با کمک سایر مدیریت‌های ذی‌ربط بانک با موافقت محقق خواهد شد.
اقدام دیگری که در اواخر سال 97 در حوزه بورس انجام شد، جایگزینی سامانه بانکسا با سامانه بورسار است. هدف از این اقدام رفع مسائل بانکسا و سرویس‌دهی مطلوب‌تر به فعالان بازار سرمایه و سهام است.
یکی دیگر از اقدامات مفیدی که در سال 97 با تلاش همکاران من عملیاتی شد، احراز هویت از طریق کارت ملی هوشمند بود که با پیگیری جدی آنان در سال 97 این مسئله عملیاتی شد و هم‌اکنون این امکان وجود دارد که کارت ملی هوشمند را به‌عنوان یک ابزار قابل‌اعتماد برای احراز هویت پذیرش، استعلام و پس از دریافت پاسخ استعلام از ثبت‌احوال از احراز هویت فرد اطمینان حاصل کنیم. قدم بعدی که امسال در ادامه همین مسیر داریم، این است که بتوانیم این سرویس را روی ابزارهای فیزیکی بانکداری الکترونیک راه‌اندازی کنیم؛ بنابراین از طریق کارت ملی هوشمند و با احراز هویت مشتریان می‌توانیم، سرویس‌های بیشتری را که بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی الزام به احراز هویت از مشتری دارند را از طریق کارت ملی هوشمند و از طریق ابزارهای فیزیکی بانکداری الکترونیکی ارائه کنیم. این یکی از موفقیت‌های مهم و جزء اولین بانک‌هایی هستیم که موفق به انجام این کارشده‌ایم.
حوزه بانکداری باز نیز از مواردی است که مطالعات بر روی آن انجام و اقدامات مؤثری در بانک سامان در خصوص زیرساخت‌های موردنیاز آن به‌عمل‌آمده و ازآنجایی‌که بانکداری باز در حوزه بانکداری الکترونیک مفهوم نسبتاً جدیدی است، کار بسیار سختی در پیش رو داریم که با همکاری مدیریت فناوری اطلاعات می‌بایست به این هدف دست پیدا کنیم. بانکداری باز، یکی از مباحث مهم در سرویس‌دهی بانکداری آینده است و به مشتریان حقوقی، استارت‌آپ‌ها و فین تک‌ها این امکان را می‌دهد تا سرویس‌های بانکی موردنیاز را از بستر بانکداری باز و با در نظر گرفتن پروتکل‌های امنیتی در نرم‌افزارهای خود دریافت نموده و با بهره‌گیری از آن سهولت بالایی را در امور داخلی و تعاملات و سرویس‌دهی به مشتریانشان برخوردار گردند.
اقدام دیگری سال 97، عملیاتی کردن 100 دستگاه کَش‌لس بود. هدف از راه‌اندازی این ابزار سرویس‌دهی به مشتریان در نقاطی است که نصب خودپرداز فاقد توجیه اقتصادی لازم است و مشتریان منهای دریافت وجه نقد تمامی خدمات ارائه‌شده در خودپرداز را از طریق این ابزار می‌توانند دریافت کنند.
یکی از اقداماتی که ما همواره در بانکداری الکترونیک انجام می‌دهیم، کیفی‌سازی خودپردازها است که این کار همه‌سال به‌صورت مستمر انجام می‌شود و خودپردازهایی که بازدهی آن‌ها به دلایل مختلف کاهش می‌یابد را جمع‌آوری می‌کنیم و در نقطه بهتری راه‌اندازی می‌کنیم. هرچند خودپرداز یک ابزار قدیمی بانکداری الکترونیک است و در بانک سامان بیشترین تمرکز بر روی کانال‌های مجازی و ابزارهای مرتبط مانند موبایل بانک، اینترنت بانک، بانکداری باز و سایر حوزه‌های غیر فیزیکی است اما نمی‌توانیم به کیفیت سرویس‌دهی شبکه موجود کانال‌های حضوری بانکداری الکترونیک مانند خودپرداز بی‌تفاوت باشیم.
یکی از موارد مؤثر که می‌تواند بانک‌ها را در توسعه خدمات حضوری و غیرحضوری بانکداری الکترونیک یاری نماید، بازنگری در کارمزدهای ارائه خدمات بانکداری الکترونیک است. بخشنامه مرتبط با کارمزدهای بانکداری الکترونیک که در اوایل دهه 80 صادر گردیده است علیرغم افزایش بسیار زیاد هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری قابل‌توجه موردنیاز برای توسعه خدمات بانکداری الکترونیک، تاکنون موردبازنگری قرا نگرفته و در خصوص کانال‌ها و ابزارهای جدید بانکداری الکترونیک اصولاً کارمزدی تعریف‌نشده است.
ـ در خصوص محصول جدید نت بانک هم توضیح بدهید. چه قابلیت‌هایی نسبت به نسخه قبلی دارد و چه امکاناتی را برای کاربرانشان اضافه کرده است؟
یکی از کارهایی که در سال 97 انجام شد اقدامات اولیه برای عملیاتی شدن اینترنت بانک جدید سامان است که در خردادماه سال جاری جایگزین اینترنت بانک قبلی شد. از ویژگی‌های نت بانک جدید می‌توان به ارائه خدمات خاص به مشتریان حقوقی اشاره کرد که از طریق خدمات کارتابل می‌توانند همان فرآیندهای کاغذی و سنتی که هم‌اکنون در بخش تعاملات مالی وجود دارد را مطابق با فرآیندهای موجود شرکت‌ها با تعریف سلسه مراتب اختیارات به‌صورت الکترونیکی انجام دهند. این ویژگی می‌تواند سهولت بسیاری را برای مشتریان حقوقی بانک ایجاد نماید. لازم به ذکر است در نت بانک جدید سرویس‌های موردنیاز برای معاملات سهام فعال مبتنی بر بورسار فعال است.
به‌عنوان نماینده‌ای از بانک سامان این اطمینان را می‌دهم که مراحل توسعه و بهبود قابل‌توجهی در راستای بهبود ارائه خدمت به مشتریان از طریق نت بانک تعریف و در دست اقدام است و قطعاً پویایی لازم را خواهد داشت که هدف اصلی آن ارائه بخش قابل‌توجهی از خدمات موردنیاز مشتریان به‌ویژه مشتریان حقوقی از طریق نت بانک جلب رضایت آنان است.
ـ یک بحثی هم در خصوص بانکداری باز انجام دادید، این بحث را یک مقدار بیشتر باز کنید و در این خصوص توضیح دهید.
توضیح ساده آن این است که در بانکداری باز سرویس‌های بانکی از طریق API و وب‌سرویس به نحوی به مشتریان ارائه شود که بدون نیاز به نرم‌افزارهای بانکی در نرم‌افزارهای مالی، ERP و یا اپلیکیشن‌های خود از این خدمات استفاده نمایند.
بانکداری باز قابلیت‌های بسیار زیادی دارد که می‌تواند در زنجیره تأمین، فین تک‌ها، استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای متعدد مورداستفاده قرا گیرد. مثال ساده آن: یک مشتری حقوقی می‌تواند تراکنش‌های سپرده‌های خود را از بستر بانکداری باز دریافت و در سیستم حسابداری خودش ثبت نماید و حتی بااتصال نرم‌افزارهای خود به سیستم بانک، عملیات چک‌های خود را کنترل، انتقال وجه بین‌بانکی و سایر عملیات قابل‌ارائه از طریق بانکداری باز را انجام دهد.
ـ اخیراً بهره‌گیری از سرویس NFC ها در سراسر دنیا مرسوم شده است. آیا بانک سامان به‌عنوان یک بانک پیشرو در حوزه بانکداری الکترونیک به دنبال چنین سیستمی است یا خیر؟
NFC را بانک مرکزی دو سال پیش مطرح کرد و تقریباً می‌توانم بگویم اکثر بانک‌ها و PSPها اقدامات لازم را برای عملیاتی شدن NFC را به عمل آوردند تراکنش‌های تستی زیادی داشتیم اما علیرغم هزینه‌هایی که صرف شد یک تراکنش خرید نیز توسط مشتریان از این طرق انجام نشد، البته هنوز در بانک‌ها در راستای عملیاتی نمودن تراکنش‌های غیر تماسی (Contactless) اقداماتی را در دستور کارشان دارند اما به‌صورت فراگیر برنامه مشخصی در این حوزه ابلاغ نشده است.
ـ شما در مورد موبایلت هم‌صحبت کردید. یکی از مشکلاتی که هم‌اکنون شبکه بانکی کشور با آن روبرو است بحث سرویس به دارندگان گوشی‌های آیفون است. متأسفانه هرروز شاهد قطع شدن این سرویس‌ها هستیم. آیا بانک سامان دنبال این است که خدمات پایدار در حوزه موبایلت ایجاد کند؟
من فکر نمی‌کنم این موضوع با توجه به مسائلی که پیش‌آمده، مخصوصاً آخرین اقدامات گوگل در خصوص هوآوی، محدود به iOS و گوشی‌های تولید اپل باشد. اخیراً دیدیم که گوگل محدودیت‌هایی را در اندروید برای هواوی اعمال کرد؛ بنابراین ممکن است اپلیکیشن‌های گوشی‌های اندروید هم به یکسری محدودیت‌ها برخورد کنند. رویکرد بانک سامان در بخش فناوری اطلاعات این است که نرم‌افزار موبایل بانک را بر مبنای تکنولوژی PWA تولید و توسعه دهد تا بتوانیم نسخه موبایل‌بانکی در اختیار مشتریان قرار محدودیت‌ها در دریافت خدمات موردنیازشان اخلال ایجاد ننماید.
ـ بانک سامان به‌عنوان یک بانک پیشرو در حوزه بانکداری الکترونیک چقدر توانسته رضایت مشتریان را جلب کند؟ آیا بازخوردی از مشتریان در این زمینه وجود دارد؟
خدا را شکر در نظرسنجی‌هایی که به‌صورت کلی انجام می‌شود، بانک سامان همیشه از منظر مشتریان بانک محبوبی بوده و چندین دوره متوالی به‌عنوان بانک برتر و بانک محبوب مشتریان انتخاب‌شده است. ما به خاطر این انتخاب به خودمان می‌بالیم و این را نتیجه یک اقدام گروهی و منسجم در مجموعه بانک سامان می‌دانیم.
ـ شما بخشی راجع به ابزارها و محصولات جدید بانک سامان توضیح دادید. آیا قرار است ابزار و محصولات جدیدی به جزء آن چیزی که عنوان کردید به سبد خدماتی بانک سامان اضافه شود؟
امسال جدی‌تر از سال‌های گذشته توسعه ابزارها و خدمات بانکداری الکترونیک را در دستور که تنها می‌توانم به بخشی از آن اشاره نمایم. سرویس‌دهی به فین تک‌ها و خدمات مبتنی بر بانکداری باز را می‌توان از اصلی‌ترین اقدامات سال جاری برشمرد.
ـ با توجه به اینکه موضوع رمز یک‌بارمصرف خیلی داغ است و اخیراً بانک مرکزی مدتی آن را تمدید کرد، دیدگاه شما در خصوص رمز یک‌بارمصرف چیست و سیاست بانک سامان در این خصوص چیست؟
به نظرم رمز یک‌بارمصرف ازنظر امنیتی می‌تواند اقدام بسیار مفیدی باشد اما ازنظر زیرساختی هزینه قابل‌توجه ای را به بانک‌ها تحمیل می‌کند که هیچ محلی برای پوشش آن دیده نشده است. با توسعه خدماتی که نیازمند استفاده از رمز دوم در اپلیکیشن‌های مختلف پرداخت یارها و پرداخت سازها و ... این الزام به وجود آمد و موجب عملیات هزینه‌بر زیرساختی موردنیاز برای بانک‌ها شد. بااین‌حال بانک سامان بر اساس الزامی که ابلاغ شد، به دنبال راه‌اندازی آن هستیم که به‌صورت غیرحضوری و از طریق نت بانک مشتریان بتوانند نسبت به فعال‌سازی رمزینه‌شان اقدام کنند.
ـ با توجه به اینکه در سال رونق تولید قرار داریم طرحی برای تسهیل امور بانکی برای واحدهای تولیدی در حوزه بانکداری الکترونیکی وجود دارد؟
باور دارم خدماتی که به دنبال ارائه آن از طریق بانکداری باز هستیم می‌تواند به سهم خود در شکوفایی تولید مؤثر باشد.
ـ اگر در پایان نکته‌ای باقی‌مانده، برای خوانندگان ما بازگو کنید.
بانکداری الکترونیک و دیجیتال در اقتصاد کشور می‌تواند به‌شدت تأثیرگذار باشد و قطعاً مردم با همین علم و آگاهی است که با رشد قابل‌توجه ای به استفاده از بانکداری الکترونیک روی آورده‌اند. خصوصاً در سال‌های اخیر ما شاهد استفاده فزاینده‌ای در حوزه ابزارهای مجازی هستیم و اعتماد مردم به بانکداری الکترونیک باعث افتخار ما فعالان در این بخش است اما توصیه و خواهشی که از همه خوانندگان دارم این است که مباحث امنیتی را در استفاده از ابزارهای بانکداری الکترونیک جدی بگیرند. پیشنهاد و توصیه من به همه مخاطبان این است که در حوزه بانکداری الکترونیک بخش قابل‌توجهی از امنیت با اقدامات و ملاحظاتی که از سمت مشتری و دارنده کارت صورت می‌گیرد تأمین می‌شود و بی‌توجهی و بی‌احتیاطی در این حوزه ضررهایی مالی را برای آن‌ها ایجاد کرده و خواهد کرد. توصیه اصلی من این است که بانکداری الکترونیک همان‌طور که در دریافت خدمات بانکی تسهیل می‌کند با بی‌احتیاطی و عدم توجه به مسائل امنیتی از سوی مشتری می‌تواند باعث ایجاد ضرر و زیان شود.
